Σύλλογος Περιβάλλον και Πολιτισμός Δήμου Κηρέως Kireas.org

Μαντούδι 16/4/08

ΘΕΜΑ: Μπορεί η Ελλάδα να είναι σύννομη με τις οδηγίες και κανονισμούς της ΕΕ και παράλληλα να αυξήσει τη συμμετοχή του λιθάνθρακα στο ενεργειακό μείγμα πέρα από το 60% της παραγωγής ηλεκτρισμού που είναι σήμερα;

Οι κύριοι άξονες των κυβερνητικών επιλογών για την πιθανή εισαγωγή του λιθάνθρακα στο ενεργειακό μείγμα της χώρας εστιάζονται σε πέντε επιχειρήματα. Ο Σύλλογος Περιβάλλον και Πολιτισμός του Δήμου Κηρέως με στοιχεία από έγκυρες πηγές ανάλυσε και αντίκρουσε το καθένα από τα 4 επιχειρήματα. Συγκεκριμένα αντικρουστήκαν τα επιχειρήματα ότι λιθάνθρακας είναι αναγκαίος για να καλυφθεί η αυξανομένη ζήτηση σε ηλεκτρισμό, για να μην έχουμε υπέρογκες αυξήσεις τιμών και για να διασφαλισθεί ο ενεργειακός εφοδιασμός της χώρας. Επίσης ο σύλλογος αντίκρουσε το επιχείρημα ότι με τις νέες τεχνολογίες ο λιθάνθρακας δεν επιβαρύνει το περιβάλλον. Όλα τα αναλυτικά στοιχεία για τα παραπάνω επιχειρήματα καθώς και οι ανάλογες απαντήσεις είναι διαθέσιμα στην ιστοσελίδα του συλλόγου www.kireas.org.

Το τελευταίο επιχείρημα της κυβέρνησης που αντικρούει ο σύλλογος είναι ότι η Ελλάδα μπορεί να είναι σύννομη με τις οδηγίες και κανονισμούς της ΕΕ και με αύξηση της συμμετοχής του λιθάνθρακα στο ενεργειακό μείγμα (πέρα από το 60% της παραγωγής ηλεκτρισμού που είναι σήμερα).

Ποια είναι η Ενεργειακή Πολιτική της ΕΕ με την οποία πρέπει να συμβαδίσει η Ελλάδα;

Πέρα από τις διάφορες οδηγίες και κανονισμούς περί ενεργείας για τους οποίους έχει καταδικαστεί για μη ενσωμάτωσης τους (πχ. Οδηγία 2002/91 για την ενεργειακή απόδοση) και μη ικανοποιητική πρόοδο και λήψη μέτρων (π.χ., οδηγία 2001/77/ΕΚ για ΑΠΕ) Η Ελλάδα για να είναι σύννομη όπως διακηρύττει και λεκτικά τουλάχιστον επιθυμεί θα πρέπει να δει το νεο πλαίσιο τής Ενεργειακής Πολιτικής για την Ευρώπη (10/1/07). Συγκεκριμένα με ανακοίνωση της Επιτροπής προς το Συμβούλιο και το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο, COM(2007)) έχει ξεκαθαριστεί ότι οι στρατηγικοί στόχοι και δεσμεύσεις της ενεργειακής πολιτικής της ΕΕ θα κυμανθούν στα παρακάτω πλαίσια:

-Στόχος της ΕΕ στις διεθνείς διαπραγματεύσεις είναι η μείωση κατά 30% των εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου όσον αφορά τις αναπτυσσόμενες χώρες μέχρι το 2020 σε σύγκριση με το 1990. Επιπλέον, μέχρι το 2050 οι συνολικές εκπομπές πρέπει να μειωθούν μέχρι 50% σε σχέση με το 1990, που σημαίνει ότι στις βιομηχανικές χώρες πρέπει να μειωθούν κατά 60 έως 80% μέχρι το 2050.

-Δέσμευση τώρα ότι η ΕΕ θα μειώσει οπωσδήποτε, κατά 20% τουλάχιστον, τις εκπομπές αερίων θερμοκηπίου μέχρι το 2020 σε σύγκριση με το 1990.

Η Ελλάδα για να είναι σύννομη με την ΕΕ θα πρέπει να προγραμματίσει την ενεργειακή της πολιτική μέσα στα παραπάνω πλαίσια. Μια σημερινή δέσμευση σε μονάδες λιθάνθρακα από την Ελλάδα που έχουν διάρκεια ζωής 40 με 60 χρόνια, μακροπρόθεσμα, θα δημιουργήσει πολλά προβλήματα στις σχέσεις της χώρας με την ΕΕ. Η Ελλάδα θα αναγκασθεί να αναλάβει το σημαντικό κόστος και να κλείσει μερικές από αυτές στο μέλλον αν πράγματι θελήσει να πετύχει τους στόχους της ΕΕ ενεργειακής πολιτικής. Εκτός και αν η Ελλάδα έχει λόγους να πιστεύει ότι τα αλλά μέλη της ΕΕ θα μειώσουν τις εκπομπές τους σε τέτοιο βαθμό για να υπερκαλύψουν τις αυξήσεις τη Ελλάδος.

Αλλά πώς προετοιμάζεται η Ελλάδα για να εναρμονιστεί με τη Ευρωπαϊκή ενεργειακή πολιτική; Και τα 3 σενάρια από την πρώτη έκθεση για το Μακροχρόνιο Ενεργειακό Σχεδιασμό προβλέπουν (ή σχεδιάζουν) μην συμμόρφωση με κανένα από τους παραπάνω στόχους και δεσμεύσεις της ΕΕ. Οι προβλεπόμενες εκπομπές ΑΘ από την Ελλάδα σύμφωνα με τη έκθεση σχεδιασμού αποκλίνουν κατά πολύ από τα παραπάνω όρια. Πως αντιμετωπίζει η Ελλάδα το θέμα;

Ανεξέλεγκτος αριθμός αδειών

Σύμφωνα με την πρώτη έκθεση για το Μακροχρόνιο Ενεργειακό Σχεδιασμό η ΡΑΕ (μέχρι τον Αύγουστο 2007 έχει δώσει θετικές γνωμοδοτήσεις για θερμοηλεκτρικούς σταθμούς ισχύος 7.289,5MW. Εκτός από το Μαντούδι, (460 ΜW), έχει δοθεί θετική γνωμοδότηση από τη ΡΑΕ και για τα Άσπρα Σπίτια της Βοιωτίας (ισχύος 600 ΜW). Παράλληλα έχουν γίνει δημόσιες αναγγελίες για τη δημιουργία μονάδων στον Αστακό (600 ΜW), στο Αλιβέρι (ισχύος 800 ΜW) και στη Λάρυμνα (800 ΜW). Μόνο αυτές οι πέντε νέες μονάδες (Νέα 22/12/2007) θα επιβαρύνουν το περιβάλλον με επιπλέον 16,8 εκατ. τόνους διοξείδιο του άνθρακα ετησίως που ισοδυναμεί με ετήσια αύξηση των εθνικών εκπομπών CO2 κατά 12%.

Επίσης έχουν προγραμματισθεί νέες λιγνιτικές μονάδες συνολικής ισχύος 1.100ΜW στη Πτολεμαΐδα (450ΜW), στη Μελίτη (450MW) και Αμύνταιο (200ΜW). Παράλληλα ξανασυζητιέται η πιθανότητα αξιοποίησης των κοιτασμάτων λιγνίτη στη Δράμα που μπορεί να καλύψει τις ανάγκες ενός σταθμού ισχύος 1.500MW.

Ένας έλεγχος στα επίσημα αρχεία θετικών γνωμοδοτήσεων της ΡΑΕ δείχνει ότι από το 2006 μέχρι τώρα οι θετικές γνωμοδοτήσεις που έχουν δοθεί για θερμο-ηλεκτρικές μονάδες (συμπεριλαμβανομένων και αυτών με φυσικό αέριο) είναι συνολικής ισχύος 6.033ΜW . Αυτή τη στιγμή η ΡΑΕ εξετάζει (δεν έχει γνωμοδοτήσει ακόμα) νέες αιτήσεις για θερμοηλεκτρικές μονάδες ισχύος 2.758ΜW. Αν σκεφτεί κανείς ότι η συνολική εγκατεστημένη ισχύς ηλεκτροπαραγωγής στην Ελλάδα είναι 14.051MW και λάβει υπόψη την υποχρεωτική αύξηση της συμμετοχής των ΑΠΕ μιλάμε για υπερκάλυψη των αναγκών της χώρας σε ηλεκτρισμό.

Με πολύ απλά μαθηματικά αναρωτιέται κανείς πως η Ελλάδα θα μπορέσει να μειώσει τις εκπομπές ρυπών στα όρια που έχει επιβάλει η ΕΕ. Αυτή τη στιγμή μάλιστα έχει υπερβεί τούς στόχους του Κιότο από το 2005. Συγκεκριμένα το Κιότο έδινε δικαίωμα στη Ελλάδα να αυξήσει τις εκπομπές της από το 1990 μέχρι το 2012 κατά 25%, ενώ μέχρι το 2005 η Ελλάδα είχε ήδη αυξήσει τις εκπομπές της πάνω από το όριο στο 25.4%. Το ΚΑΠΕ υπολογίζει ότι από το 2005 μέχρι το 2020 η Ελλάδα θα πρέπει να μειώνει κάθε χρόνο τις εκπομπές της κατά 1.74% για τις μονάδες που είναι ενταγμένες στο ΕΣΚΔΕ και 4% για τις μη ενταγμένες μονάδες. Τα παραπάνω μέτρα μόνο αύξηση εγγυώνται δεδομένου ότι σύμφωνα με την ΙΕΑ (2005) για κάθε παραγομένη MWh από λιθάνθρακα εκπέμπονται μεταξύ 0.68 τονων CO2 (μονάδες συνδυασμένου κύκλου IGCC) και 0.94 τόνων CO2 για μονάδες κονιορτοποιημένου λιθάνθρακα (PCC). Δυστυχώς υπάρχουν μικρά περιθώρια βελτίωσης. Εκτιμάτε ότι οποιεσδήποτε βελτιώσεις στη αποδοτικότητα των τεχνολογιών ηλεκτροπαραγωγής με λιθάνθρακα μπορούν μακροπρόθεσμα να μειώσουν τις εκπομπές CO2 μόνο κατά 8%.

Δυσμενείς προβλέψεις

Έκθεση του Ευρωπαϊκού Οργανισμού Περιβάλλοντος (“Greenhouse gas emission trends and projections in Europe 2007”), προβλέπει ότι η Ελλάδα θα αυξήσει τις εκπομπές της (από το έτος βάσης, 1990) κατά 46%. Σχεδόν διπλάσια αύξηση από αυτή που ορίζει το Κιότο. Η ίδια έκθεση δείχνει ότι η Ελλάδα δεν έχει πάρει ουσιαστικά μέτρα για να μειώσει τις εκπομπές αερίων του θερμοκηπίου και να συμμορφωθεί με τις υποχρεώσεις της.

Σύμφωνα με το "καλύτερο" σενάριο του υπάρχοντος μακροχρόνιου σχεδιασμού οι εκπομπές αερίων του θερμοκηπίου προβλέπεται να αυξηθούν κατά 32%, τη στιγμή που η Ελλάδα θα κληθεί να μειώσει τις εκπομπές της το 2020 κατά 25%-30% σε σχέση με τα επίπεδα του 2010.

Προϊστορία που δεν εμπνέει εμπιστοσύνη

Η Ελλάδα έχει μια αρνητική προϊστορία σε σχέση με τη συμμόρφωση της στα όρια εκπομπών. Συγκεκριμένα, άρθρο της εφημερίδας Βήμα, (6/1/2008) αναφέρεται σε καταστρατηγήση των ορίων εκπομπών που ρυθμίζει το Εθνικό Σχέδιο Κατανομής Δικαιωμάτων Εκπομπών (ΕΣΚΔΕ) από τη ΔΕΗ. Εννέα από τις 29 εγκαταστάσεις της ΔΕΗ υπερέβησαν τις επιτρεπόμενες εκπομπές CO2 που προέβλεπε η ΕΚΣΔΕ σε ποσοστό άνω του 20%.

Πρόσφατα (16/1/08) η Επιτροπή Υπουργών του Συμβουλίου της Ευρώπης καταδίκασε τη Ελλάδα (προσφυγή ΙΜΔΑ ) γιατί δεν προστατεύει το δικαίωμα για προστασία της υγείας των κατοίκων που ζουν σε λιγνιτικές περιοχές. Επισημανθεί στην έκθεση ότι "όταν οι μετρήσεις για την ποιότητα του αέρα δείχνουν ότι υπάρχει υπέρβαση των ορίων, οι ποινές που επιβάλλονται είναι περιορισμένες και δεν έχουν αποτρεπτικό αποτέλεσμα. Ακόμη η απόφαση τόνισε ότι "η κυβέρνηση δεν παρέχει επαρκώς ακριβείς πληροφορίες που να ισοδυναμούν με έγκυρη εκπαίδευση για τα πρόσωπα που ζουν στις λιγνιτικές περιοχές". "Πολύ λίγα έχουν γίνει για να οργανωθεί επιδημιολογική παρακολούθηση κατοίκων κι εργαζομένων και επίσης δεν έχει γίνει καμιά μελέτη νοσηρότητας".

Όπως αναφέρεται σε δημοσίευμα της εφημερίδας Πρώτο Θέμα (14/4/08) η Ελλάδα είναι η πρώτη από τις 141 χώρες που έχουν επικυρώσει το Πρωτόκολλο του Κιότο που εκλήθη σε απολογία στην Επιτροπή Συμμόρφωσης του ΟΗΕ. Η εφημερίδα αναφέρει ότι "οι εξηγήσεις που έδωσε πρόσφατα στην αρμόδια Επιτροπή στην Βόννη, η ομάδα του ΥΠΕΧΩΔΕ με επικεφαλής τον υφυπουργό Περιβάλλοντος κ. Σταύρο Καλογιάννη, κρίθηκαν ανεπαρκείς, καθώς η χώρα μας με βάση τη γνωμοδότηση του ΟΗΕ, δεν είναι σύννομη με το Πρωτόκολλο". Όπως αναφέρεται στο ίδιο δημοσίευμα "είναι πολύ πιθανό όμως η χώρα να μπει σε καθεστώς επιτήρησης".

Πώς να έχουμε εμπιστοσύνη όταν οι κάτοικοι τέτοιων περιοχών αναγκάζονται να προσφύγουν στα Ευρωπαϊκά δικαστήρια για να προστατευτούν από την μόλυνση του λιθάνθρακα; Όταν διεθνείς οργανισμοί καταδικάζουν τη χώρα για ελλείπεις μηχανισμούς ελέγχου και προστασίας από την λιθανθρακική μόλυνση; Όταν διεθνείς αξιόπιστοι οργανισμοί βρίσκουν ότι οι χώρα δεν είναι σύννομη στις υποχρεώσεις της και δεν πείθονται από τις εξηγήσεις των υφυπουργών μας;

Με βάση τα παραπάνω στοιχεία και περιορισμούς που επιβάλλει η ΕΕ δεν μπορούμε να δούμε πως η δημιουργία τόσο πολλών νέων μονάδων λιθάνθρακα θα μειώσει τις εκπομπές και η Ελλάδα θα είναι μέσα στα νόμιμα πλαίσια που ορίζει η ΕΕ. Επιπλέον, η προϊστορία της Ελλάδας σε θέματα ελέγχου και προστασίας της υγείας από τη ατμοσφαιρική μόλυνση, οι αργοί ρυθμοί συμμόρφωσης, η έλλειψη αποτελεσματικών μηχανισμών και η ελλιπής εφαρμογή μέτρων μέτρησης και ελέγχου των παραβιάσεων δημιουργούν λίγη εμπιστοσύνη στους πολίτες.

Σύλλογος Περιβάλλον και Πολιτισμός Δήμου Κηρέως Kireas.org